Restauracja – obornicka akcja SB przeciwko nauczycielom. Z akt IPN. Część 3

GMINA OBORNIKI. Jak pialiśmy w poprzednich odcinkach, po tym, jak w końcu grudnia 1984 r. Komitet Miejsko-Gminny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Obornikach otrzymał kopię anonimu adresowanego do Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Poznaniu, lokalny wydział Ministerstwa Spraw Wewnętrznych rozpoczął w gminie Oborniki tajną akcję „Restauracja” przeciwko grupie opozycyjnej wobec reżimu komunistycznego, wywodzącej się ze środowiska nauczycieli szkół ponadpodstawowych i podstawowych.
Aby zrozumieć, czym była dawniejsza Służba Bezpieczeństwa, dość rzec, że w końcowej fazie swojego istnienia (sierpień 1989) zatrudniał 24,3 tys. funkcjonariuszy, którzy kontrolowali 90 tys. tajnych współpracowników (TW) w Polsce i wielu agentów wywiadu pośród obywateli obcych państw. Oznacza to, że na jednego funkcjonariusza przypadało statystycznie 1564 obywateli, a TW stanowili w przybliżeniu 0,2% ogółu ludności PRL.
Wracamy jednak do kilkuodcinkowego artykułu, publikowanego na naszych łamach dzięki uprzejmości historyka i regionalisty Krzysztofa Nowackiego, poświęconego akcji rozpoczętej tajną notatką z 28 grudnia 1984, w której to ujawniono dane osobowe obornickich nauczycieli, których SB podejrzewała o stworzenie grupy opozycyjnej dążącej do obalenia ustroju komunistycznego w Obornikach.
W aktach PRL-owskiej bezpieki można znaleźć nie tylko sprawozdania z akcji przeprowadzonych pod kryptonimem „Restauracja”, lecz również profile osobowe obserwowanych. Kim według Tajnych Współpracowników były osoby, które interesowały ówczesne władze, pokazaliśmy w poprzednich częściach artykułu (Obiekt 1, 2, 3, 5, 6).
Przypomnijmy, że w grudniu 1984 roku SB ustaliło, że w skład grupy opozycyjnej wchodzi sześć osób. Osoby te zostały w nomenklaturze sbeckiej oznaczone jako Obiekty. W notatce podano dane dotyczące następujących osób: Obiekt 1 – nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 2 w Obornikach; Obiekt 2 – nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 2 w Obornikach; Obiekt 3 – nauczyciel Liceum Ogólnokształcącego w Obornikach; Obiekt 4 – zatrudniony w Szkole Podstawowej w Maniewie; Obiekt 5 – zatrudniony w Zbiorczej Szkole Gminnej w Obornikach; Obiekt 6 – zatrudniony w Szkole Podstawowej w Objezierzu.
Pierwszym krokiem SB była próba pozyskania Tajnego Współpracownika spośród osób wchodzących w skład grupy. W poprzednim odcinku przedstawiliśmy dokumenty dotyczące próby werbunku Obiektu nr 4, czyli nauczyciela z Maniewa. Werbunek się nie powiódł, nauczyciel odmówił.
W styczniu 1985 roku, wskutek doniesień Tajnych Współpracowników, Służba Bezpieczeństwa ustaliła, że do grupy opozycyjnej należy zaliczyć jeszcze dwóch nauczyciela – byli to pedagodzy ze Szkoły Podstawowej nr 2 – oznaczeni jako Obiekt 7 i Obiekt 8.
Również w styczniu 1985 roku SB ustaliła, że spotkania opozycjonistów odbywają się plebanii kościoła świętego Józefa w Obornikach. W notatce z dnia 18 stycznia 1985 roku, dotyczącej spotkania na plebanii można przeczytać: W dniu dzisiejszym towarzysz Lis poinformował mnie, że na plebanii u ks. K. z parafii Św. Józefa dochodzi do spotkań byłego aktywu „Solidarności”. Mój rozmówca przekazał, że w spotkaniach tych bierze udział Julian Kubiak i Obiekt 5. Oprócz wymienionej grupy osób w spotkaniach tych bierze udział również znaczna ilość nauczycieli, których mój rozmówca z nazwiska chwilowo nie zna i nie mógł ich wymienić. Spotkania te mają charakter ciągły i odbywają się w godz. wieczornych. Ponadto mój rozmówca jest zorientowany, że bierze w nich udział również ks. T. z parafii pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP w Obornikach.
Ponieważ towarzysz Lis przekazał, że w spotkaniu na plebanii uczestniczył Obiekt nr 5, SB dołączyła do notatki szczegółową analizę działalności tego nauczyciela, sporządzoną na podstawie informacji od TW i Kontaktów Operacyjnych tajnych służb. Czytamy w niej: magister sztuki – wymieniony ukończył Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Poznaniu, uzyskując tytuł magistra sztuki, ponadto ukończył Podyplomowe Studium Wychowania Obywatelskiego. Do 1981 r. był działaczem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – skreślony z niej za aktywną, ekstremalną działalność w byłym związku NSZZ „Solidarność”. Już od 1977 r., będąc wtedy nauczycielem muzyki w Liceum Ogólnokształcącym w Obornikach – na pozalekcyjnych zajęciach muzyki na terenie tego liceum nauczał młodzież pieśni religijnych związanych z ówczesną peregrynacją obrazu Matki Boskiej. Tytuł jednej z pieśni brzmiał – „Ratuj się Polsko” Do 1981 r. pełnił szereg funkcji w Wydziale Oświaty i Wychowania: był inspektorem, nauczycielem muzyki w LO i Szkołach Podstawowych nr 1 i 2 w Obornikach. Aktualnie zatrudniony jest w Szkole nr 1 w Obornikach w charakterze nauczyciela muzyki we wszystkich klasach. Z chwilą skreślenia go z listy członków PZPR uwagę swoją skupił wokół działań religijnych przy parafii pw. św. Józefa w Obornikach, gdzie założył chór kościelny, który w miesiącu wrześniu 1984 r. występował w czasie mszy transmitowanej przez radio w Warszawie. Z aktualnych danych wynika, że jest członkiem istniejącego przy tej parafii KIK (Klub Inteligencji Katolickiej), gdzie ostatnio skupia się cała ekstrema byłej „Solidarności”, nie tylko ze środowiska nauczycielskiego, ale także z poszczególnych zakładów pracy z terenu Obornik. Na spotkanie KIK-owskie przyjeżdżają specjalnie zaproszeni przez administratora tej parafii ks. K. prelegenci z terenu Poznania, znani z negatywnych wystąpień. Informacje na ten temat posiada Wydział IV WUSW Poznań.
Wkrótce SB zidentyfikowało drugiego nauczyciela uczestniczącego w spotkaniach opozycjonistów – był to Obiekt 2. W lutym SB sporządziła szczegółową analizę działalności Obiektu nr 2 z informacji uzyskanych od TW i Kontaktów Operacjnych. A analizie tej czytamy: mgr biologii – wymieniony, w nauczycielstwie zatrudniony jest od 32 lat, aktualnie pełni funkcję z-cy Dyrektora Szkoły Zbiorczej nr 2 ds. nauczania początkowego w Obornikach. W latach 80–tych zamierzał wstąpić do NSZZ „Solidarność”, lecz pod presją dyrektora zaniechał tego zamiaru. Zawsze był orędownikiem i cichym propagatorem idei „Solidarności”. W szkole w ogóle nie występował z konstruktywną propozycją podniesienia na wyższy poziom procesu wychowawczo-dydaktycznego w tej szkole. Jest człowiekiem zamkniętym w sobie, kontaktuje się jedynie z osobami z tego środowiska znanymi z negatywnych wystąpień. Przez nasze źródła oceniany jest jako zdecydowany wróg obecnej rzeczywistości. Jest bezpartyjny, do Związku Zawodowego nie należy. Nigdy nie występuje oficjalnie, lecz zawsze działa za plecami innych, były uczestnik spotkań grupy solidarnościowej w prywatnym mieszkaniu emeryta nauczycielskiego obywatela Hanke w Obornikach, gdzie wypracowano koncepcję w okresie anarchii lat 80-tych. Aktualnie w sposób tendencyjny formułuje swoje dywagacje na temat śmierci ks. Popiełuszki, poprzez twierdzenie, że został zamordowany przez UB za rosyjskie ruble. Posiada Złoty Krzyż Zasługi, nadany przez Radę Państwa w 1974 r. Ostatnia notatka na temat Obiektu 2 pojawia się 17 lutego 1987 roku. Oprócz informacji wcześniej zawartych czytamy dodatkowo, iż w okresie tym przebywa już na emeryturze i ponadto pracuje w macierzystej szkole na ½ etatu.
SB ustaliła także, że w spotkaniach opozycjonistów uczestniczył Obiekt nr 1, który podejrzewany był o bycie łącznikiem ze środowiskami opozycyjnymi w Poznaniu, poprzez spotkania w klasztorze ojców Dominikanów, przy ówczesnej ulicy Stalingradzkiej. Tajne służby podejrzewały go o to, że chce w Obornikach założyć oddział Konfederacji Polski Niepodległej. W notatce jemu poświęconej czytamy m.in.: Obiekt 1 wykształcenie średnie – wymieniony jest nauczycielem historii w Szkole Zbiorczej Nr 2 w Obornikach. Aktualnie już jest po absolutorium, pisze pracę magisterską z tego przedmiotu. Osoba ta jest określana jako niezwykle inteligentna, posiadająca duży wpływ na młodzież, ciesząca się autorytetem wśród dzieci. W przeszłości pełnił on funkcję skarbnika w byłej NSZZ „Solidarność” i był siłą motoryczną tego związku, ponieważ inspirował wszystkie odezwy prokurowane na spotkaniach u wspomnianego wyżej emeryta Hanke. W 1982 r., krótko po wprowadzeniu stanu wojennego, był uczestnikiem spotkań u ks. K., gdzie m.in. był Józef Cz. Przedmiotem tych spotkań była sprawa odrestaurowania Konfederacji Polski Niepodległej w Obornikach. Ponadto wymieniany w tym czasie przebywał u Ojców Dominikanów, gdzie otrzymał instrukcję w zakresie koordynacji działań w terenie. Wymieniany jest członkiem PZPR, do Związku Zawodowego nie należy.
Szczególne zaniepokojenie Służby Bezpieczeństwa wywołało ujawnienie przez Tajnych Współpracowników, że do grupy opozycyjnej, utrzymującej kontakt z duchowieństwem, należy nauczyciel Liceum Ogólnokształcącego, który jest jednocześnie członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Postanowiono objąć go szczególnym nadzorem. W notatce jemu poświęconej z 1985 roku czytamy: Obiekt 3 wykształcenie wyższe mgr historii – wymieniany od 1979 r. zatrudniony jest w Liceum Ogólnokształcącym w Obornikach, gdzie prowadzi zajęcia historii we wszystkich klasach. Jest II Sekretarzem PZPR w tej szkole, opiekunem Hufca Pracy wraz z obywatelem Geislerem i obywatelem Kubiakiem wyjeżdża corocznie na obozy z młodzieżą w okolice gór. Do ubiegłego roku był opiekunem ZHP (Związek Harcerstwa Polskiego). Obecnie jest opiekunem Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, aktywnie działa w LOK (Liga Obrony Kraju). Przez okres 2 lat był lektorem przy Komitecie Miejsko Gminnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Obornikach. O symptomach jego powiązań z klerem świadczy fakt, że jego imię bardzo często wymieniane jest przez aktualnie nauczające katechetki przy kościele pw. Św. Józefa w Obornikach. Wymieniane katechetki zaangażowane są w ruch OAZ. Dodatkową informację o Obiekcie 3 znajdujemy w informacji z dnia 17 lutego 1987. Czytamy w niej iż Obiekt 3. po studiach ukończył w Łodzi Szkołę Oficerów Rezerwy, posiada stopień podporucznika i z tego względu prowadzi zajęcia z przysposobienia obronnego.